Online shaming begint al op de basisschool
Love2BeMama
Online shaming begint al op zeer jonge leeftijd, kopt RTL Nieuws vandaag. Kinderen van 10, 11 en 12 jaar oud uit groep 7 en 8 op de basisschool delen al naaktfoto’s met elkaar. Dit blijkt uit onderzoek van het bureau DUO Onderwijsonderzoek en Advies en het journalistieke platform Pointer van KRO-NCRV.
Het onderzoek over online shaming hebben ze gehouden onder medewerkers van basisscholen en middelbare scholen. Online shaming is dus niet alleen meer een fenomeen van de middelbare scholen.
Online shaming is het ongewenst verspreiden van intieme foto’s en filmpjes. Hieronder valt wraakporno, shame sexting, cyberpesten, op individuele slachtoffers gerichte haatdragende of kwetsende content en hiermee samenhangende indentiteitsdiefstal en nep-uitingen, zoals deepfake en deepnude.
Onderzoek naar online shaming
Aan meer dan 400 leraren van groep 7 en 8 werd gevraagd wat hun ervaring was met ‘online shaming’; het ongewenst verspreiden van intieme foto’s en filmpjes. Bijna 100 leerkrachten hebben hier in de afgelopen jaren op hun school mee te maken gehad. Dat is bijna een kwart van de deelnemers aan het onderzoek.
Er waren kinderen bij die zich hebben uitgekleed voor een webcam, waarna de opnamen ervan rondgingen op school. Maar er zijn ook kinderen bij die stiekem gefilmd werden terwijl ze op schoolkamp aan het douchen waren. Zij hadden geen enkel idee dat dit gebeurde maar de gevolgen daarvan moeten ze wel dragen.
Online shaming kan grote gevolgen hebben. Denk aan: pesten, uitlachten, reputatieschade, problemen in de privésfeer, sociale isolaties, verlies van werk, angsten, depressies. In extreme gevallen kan het zelfs tot zelfdoding leiden. Een bijkomend probleem is dat slachtoffers vaak zelf de schuld krijgen (victim blaiming) en het vaak ook niet durven te vertellen waardoor ze nog meer in de problemen raken.
Online shaming neemt toe
Van de leraren die ermee te maken hebben gehad, geven twee op de vijf aan dat het aantal incidenten in de afgelopen vijf jaar is toegenomen. Bijna de helft van de ongevraagde leerkrachten zegt dat er geen duidelijke afspraken zijn wat er moet gebeuren wanneer er naaktmateriaal van een leerling rondgaat.
Dat geeft dus wel aan dat, in de meeste gevallen, online shaming onder de leerkrachten ook niet goed opgepakt kan worden omdat ze geen idee hebben hoe te handelen.
Wat nog schokkender is dat op middelbare scholen online shaming bij bijna 90 procent van de deelnemers speelde. Ook hier zegt bijna de helft dat online shaming alleen maar toeneemt.
Voorlichting geven
De onderzoekers geven aan dat scholen niet verplicht zijn om lessen in het leerplan op te nemen waarin ze aandacht besteden aan online shaming. Het leerplan voor scholen werd voor het laatst in 2021 bijgewerkt door het Ministerie van Onderwijs. Je kan wel zeggen dat dit dus achterhaalt is met de digitale ontwikkelingen waar we nu in zitten en het merendeel van de kinderen ‘online’ is.
Demissionair onderwijsminister Arie Slob heeft een reactie gegeven op het onderzoek en zegt dat mediawijsheid op scholen zo snel mogelijk ‘wettenlijk verankerd moet worden’.
Representatief onderzoek?
In november 2021 is het onderzoek uitgevoerd onder 410 leraren van groep 7 en 8 en onder totaal 279 zorgcoördinatoren en teamleiders op middelbare scholen.
De onderzoekers geven aan dat de basisschoolleraren representatief zijn, maar bij de medewerkers van middelbare scholen hebben vooral mensen gereageerd die al met online shaming te maken hebben gehad.
Het kan dus zijn dat in het middelbaar onderwijs minder vaak intieme foto’s worden gedeeld dan uit het onderzoek naar voren lijkt te komen.
Het onderzoek van Pointer wordt zondagavond uitgezonden op NPO2. Je kan dit later ook terugkijken.
Ouders verantwoordelijkheid nemen
Wij hopen dat scholen daar alleen niet op gaan wachten en zowel scholen als ouders hun verantwoordelijkheid hierin nemen en hun kinderen onderwijzen in mediawijsheid en online shaming.
Voorkomen is beter dan genezen. Politie en justitie doen vaak niets of te weinig of ze handelen niet snel genoeg. In het geval van online shaming is het juist zo belangrijk om snel actie te ondernemen, omdat het zich als een olievlek verspreid en de gevolgen niet te overzien zijn.
Stop Online Shaming
Mocht het kwaad al geschiedt zijn dan biedt de website Stop Online Shaming hulp.
Stop Online Shaming voert strategische rechtszaken, zoals collectieve acties en proefprocessen, tegen online privacy-inbreuken en daarmee samenhangende online onrechtmatige uitingen. Stop Online Shaming komt op voor gedupeerden, ook als hun identiteit niet bekend is. Het doel is om jurisprudentie te creëren die de positie van slachtoffers versterkt.
De missie van Stop Online Shaming is drempels voor slachtoffers binnen procedures van zelfregulering, civielrecht en strafrecht weg te nemen.